آزمون ترسیم خانواده

مقدمه

در بین فعالیت های کودک، نقاشی یک پیام است. آنچه را که او نمی تواند به لفظ درآورد، با کشیدن تصویر به ما انتقال می دهد. در تمام دوران کودکی تا مرزهای نوجوانی، اغلب کودکان به مجموعه ای از فعالیت های ترسیمی می پردازند و به این ترتیب، روابط متکثری با واقعیت می سازند. نقاشی فعالیتی است که از تحول شناختی، عاطفی و اجتماعی، تاثیر می پذیرد و از این در شکل گیری شخصیت و روان کودک سهم بسزایی دارد. بررسی و درک زبان نقاشی، اطلاعات ارزنده ای در اختیار والدین، مربیان، روانشناسان و همه کسانی می گذارد که خواهان درک و دریافت راز و رمز جهان کودک هستند (نژاد فرید، 1394).

به نظر گلوک، کودکان در ضمن نقاشی کردن، هم به لذتی حرکتی و هم به لذتی بصری دست می یابند، و این امر باعث فعالیت کودکان می شود. بعضی از نقاشی ها صرفاً طرح هایی تزئینی یا خطوطی هستند که تعریف و توصیف آنها نسبتاً آسان است، اما بیشتر نقاشی هایی که کودکان می کشند، تصویر است یعنی بازنمایی چیزی هستند. از جمله عواملی که در تفسیر نقاشی کودکان، به کار گرفته می شود، می توان به طرز قرار گرفتن نقاشی بر صفحه کاغذ، سایه، ضخامت، خط، قوای اجزای کشیده شده، پاک شدگی ها، تصویر لباس و زمینه، اشاره کرد (مصابرپور، 1393).

نقاشی خانواده یک مکان منطقی است برای اینکه کودکان بینش های فردی خود را بیان کنند. بسیاری از متخصصان روان درمانگر که در مورد کودکان کار می کنند، معتقدند که نقاشی خانواده اطلاعات مربوط به پویایی خانواده را از طریق محتوا، محل ترسیم، اندازه، شکل و همچنین جهت ترسیم به ما می دهد. رواندرمانگرها، تعاملات خانوادگی را عموماً یک مسئله مهم در درمان می دانند. اغلب آنها به عنوان بخشی از ارزیابی و همچنین روش ارتباطی با کودک از نقاشی خانواده، استفاده می کنند و از کودک می خواهند که خانواده خود را ترسیم کند، تا اطلاعات بیشتری جمع آوری و سپس ارزیابی کنند (مالچیود[1]، 1998).

نقاشی خانواده از یک سو، واجد یک شکل و از سوی دیگر دارای محتواست. در حقیقت، بین عناصر صوری و عناصر محتوایی، غالباً درهم تنیدگی وجود دارد. عناصر صوری نقاشی را نیز برحسب آن که خطوط به صورت مجزا در نظر گرفته شوند و یا آن که به ساخت مجموعه ای نقاشی توجه شود، می توان به دو گروه تقسیم کرد (کرمن، 1395). 

آزمون ترسیم خانواده

آزمون ترسیم خانواده، این امکان را فراهم می سازد، تا بتوان بدون آگاهی کودک، احساسات واقعی او را نسبت به اعضای خانواده اش شناخت و موقعیتی را که برای خود در خانواده قائل است، دانست (کرمن، 1395).

از میان انواع آزمون های ترسیمی متداول آزمون ترسیم خانواده از جایگاه خاصی برخوردار است که اجرای سریع و آسان، انعکاس محتوای عمیق شخصیت از دلایل اهمیت آن است. همچنین این روش شیوه ای است که کودک را در قلب خانواده منتخب قرار می دهد و مارا به عمق مشکلات و مسایل خود هدایت می کند، پس نقاشی خانواده یک آزمون شخصیت است که می توان بر مبنای قوانین فرافکنی به تفسیر آن پرداخت (صادق آبادی، الهی و کاظمی، 1394).

آزمون ترسیم خانواده (DAF)[2] علاوه بر ویژگی های فردی آزمودنی، روابط و نیازهای خانوادگی او را نیز منعکس می کند. این آزمون به ویژه برای کودکان و نوجوانان که صحبت کردن درباره احساساتشان در مورد خانواده برایشان دشوارتر است، مفید خواهد بود. این آزمون در ابتدا توسط داپل[3] (1931) و ولف[4] (1942) پیشنهاد شد اما بعدها به طور کامل تر به عنوان ترسیم خانواده (DAF) توسط هالس[5] (1951) تدوین شد.

این آزمون همزمان با پیشرفت خانواده درمانی در سال های 1960 و 1970، شهرت بیشتری به دست آورد. کرمن[6] بر اساس دستورالعمل (ترسیم یک منظومه خانوادگی) کوشش می کند تا چگونگی مسائل ارتباطی را روشن سازد (دادستان، 1383).

آزمون ترسیم خانواده و مصاحبه آن به منزله یک روش فرافکن با تفسیر مبتنی بر روان تحلیلگری کودک، کاربرد وسیعی دارد چرا که از یک سو، دگرگونی های پایدار و ناپایدار شخصیت کودک را متمایز می ساز و از سوی دیگر تحول را که حاصل درمانگری است، نشان می دهد (مارنات، ترجمه پاشاشریفی و نیکخو، 1374).

منابع

خطیری، الهام. نورانی، سید مهدی. (1397). تحلیل سطح ترسیمی آزمون خانواده در کودکان عادی و بدسرپرست (4 تا 6 سال تهران). مجله مبانی نظری هنرهای تجسمی. شماره 6. صص 43-33.

دادستان، پریرخ. (1383). ارزشیابی شخصیت کودکان بر اساس آزمون های ترسیمی. تهران: انتشارات رشد.

صادق آبادی، محبوبه. الهی، طاهره. کاضمی، محمود. (1394). تفاوت های جنسیتی در آزمون ترسیم خانواده. مجله روانشناسی 73. 19(1). صص 101-88.

کرمن، لویس. (1395). نقاشی کودکان: کاربرد آزمون ترسیم خانواده در کلینیک. ترجمه پریرخ دادستان و محمود منصور. تهران: انتشارات رشد.

مارنات، گری گراث. (1397). دوره دو جلدی راهنمای سنجش روانی: برای روان شناسان بالینی، مشاوران و روان پزشکان. ترجمه حسن پاشاشریفی و محمدرضا نیکخو. تهران: انتشارات سخن.

مصابرپور، مهتاب. (1393). نقاشی کودکان و مفاهیم آن. تهران: نشر پیک.

نژاد فرید، علی اصغر. قصدی، رویا. (1394). کارکردهای اجتماعی و روانی نقاشی کودکان. تهران: نشر شمش خوش نگاره.

A. Malchiod,Catthy, (1998). Understanding children’s drawings, New York: Guhlford Press

[1]Malchiod

[2]Draw a Family

[3]Dapple

[4]Wolf

[5]Hulse

[6]Kreman

عنوان تصویر